Wyżyna to zwarty, duży obszar o wysokościach bezwzględnych powyżej 200 m n.p.m. W Polsce za wyżyny uznaje się pas terenu na południowym wschodzie kraju, rozciągajacy się na południe od Niziny Mazowieckiej, gdzie wysokości bezwzględne mieszczą się w przedziale od 200 do 600 m n.p.m. Niekiedy też przyjmuje się, że wyżyny sięgają do 500 m n.p.m., a powyżej to są już góry, bo w pasie wyżyn praktycznie tylko Góry Świętokrzyskie przekraczają owe 500 m. Jednak z geograficznego punktu widzenia Wyżyny Polskie stanowią jedną prowincję i Góry Świętokrzyskie także się do niej zaliczają. Powszechnie stosowany podział Wyżyn Polskich wyróżnia cztery krainy geograficzne – Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Wyżynę Małopolską i Wyżynę Lubelską. Jest on zbliżony do podziału na podprowincje geograficzne wg Kondrackiego, który jednak połączył ze sobą pierwsze z nich w jedną Wyżynę Śląsko-Krakowską, a także oddzielił od Wyżyny Lubelskiej Wyżynę Wołyńsko-Podolską i zaliczył ją do Wyżyn Ukraińskich. Poszczególne krainy geograficzne pasa wyżyn znacznie różnią się między sobą pod względem budowy geologicznej i ukształtowania terenu.
Wyżyna Śląska ma ogólnie charakter płaskowyżu, choć lokalnie pojawiają się tam większe pofałdowania terenu. W budowie geologicznej wyróżniają się pokłady węgla kamiennego, które zalegają niemal pod całym regionem. Znajdują się one na głębokościach do kilku kilometrów, ale w części centralnej, w pasie między Zabrzem a Dąbrową Górniczą, zalegają płytko, miejscami nawet odsłaniając się na powierzchni. Im dalej od środka Wyżyny, tym pokłady węgla przykryte są coraz grubszymi warstwami skał osadowych:
na północy wapienie, piaskowce, iły oraz dolomity z rudami cynkowo-ołowiowymi, które powstały podczas mezozoicznych zalewów morskich;
na całej powierzchni, ale zwłaszcza na południu, piaski, żwiry i gliny wodnolodowcowe powstałe w strefie czoła lądolodu;
na wschodzie w obniżeniu doliny Białej Przemszy powstał duży obszar luźnych piasków nazywany potocznie Pustynią Błędowską;
na zachodzie wznosi się wapienno-bazaltowy masyw Chełmu z Górą Św. Anny, mający pochodzenie częściowo wulkaniczne.
WYŻYNA LUBELSKA
Położona jest we wschodniej części Pasa Wyżyn, od zachodu oddzielona od Wyżyny Małopolskiej głęboką i szeroką doliną Wisły. Rzeźba terenu zróżnicowana - jej pofałdowaną powierzchnię rozcinają głębokie wąwozy i doliny rzek, głównie Wieprza i jego dopływów oraz prawych dopływów Wisły. Rzeka Wieprz ma swoje źródła na wzniesieniach Roztocza. Tam też znajduje się najwyższy punkt Wyżyny Lubelskiej – Wielki Dział (390 m n. p. m.). Występują również rozległe obniżenia (Kotlina Chodelska, Padół Zamojski) oraz łagodne garby o wysokości od 180 do 300 m.
Charakterystycznym elementem krajobrazu Wyżyny są wąwozy lessowe. Zostały one wyżłobione przez okresowo płynące wody w podłożu zbudowanym z lessu (miękka skała osadowa, złożona z pyłów naniesionych przez wiatr).
Wyżyny polskie - wąwóz lessowy
Na podłożu lessowym wytworzyły się bardzo urodzajne gleby – czarnoziemy dlatego też w pokryciu terenu dominują użytki rolne. Uprawia się głównie pszenicę i buraki cukrowe, a także rośliny typowe dla regionu – chmiel i tytoń.
Wyżyna Lubelska - pola uprawne - By Niantic100 [CC BY-SA 3.0 pl (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/deed.en)], from Wikimedia Commons
Większe kompleksy leśne spotkać można na południu – Puszcza Solska i Lasy Janowskie – oraz na północy – Lasy Sobiborskie. W północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej utworzono Kazimierski Park Krajobrazowy. Główne miasta: Lublin, Zamość, Świdnik, Kraśnik, Krasnystaw; ponadto — zabytkowy Kazimierz Dolny i uzdrowisko Nałęczów. Wzdłuż północno-wschodniej granicy ciągnie się Lubelskie Zagłębie Węglowe.
